1919, Το Μετέωρο Βήμα Στη Μικρασια Χίμαιρα Η Νομοτέλεια; Θέματα Ιστορίας 3Η Έκδοση

Ο Βασίλης Βασιλικός λαμβάνει το 1971 στο Παρίσι, όπου βρισκόταν αυτοεξόριστος από το 1967, έναν συστημένο φάκελο από τον πατέρα του, Νίκο: «Ήταν το ημερολόγιο που σε λίγο θα διαβάσεις, αναγνώστη. Ο πατέρας μου, θυμόμουν, είχε αναφερθεί κάνα δυο φορές σε αυτό. Ότι είχε κρατήσει ημερολόγιο από τη Μικρασιατική Εκστρατεία... Και να τώρα το κρατούσα στα χέρια μου, σε δερματόδετο παραλληλόγραμμο λεύκωμα, χειρόγραφο, καθαρό, αντιγραμμένο από τις σημειώσεις του στο μέτωπο... Επηρεασμένος από το ημερολόγιο του πατέρα μου, βάλθηκα να μελετώ τα πρακτικά της Δίκης των Εξ που μου είχε χαρίσει δύο χρόνια νωρίτερα, στη Γενεύη, ο Αλέκος Λεβίδης... Τα πρακτικά της πολύκροτης εκείνης δίκης που κατέληξε στην εκτέλεση των έξι που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Καταστροφή υπήρχαν σε έναν τόμο περίπου 700 σελίδων... Έπεσα με τα μούτρα στην ανάγνωση των πρακτικών, και τότε μου γεννήθηκε η ιδέα ενός έργου το οποίο, συνοψίζοντας την ουσία της δίκης, χωρίς προσθήκες ή αλλαγές, θα παλλόταν από μια ιδιότυπη θεατρικότητα». (από τον Πρόλογο του βιβλίου) Το Ημερολόγιο της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1918-1922) –μια προσωπική μαρτυρία για τις πολεμικές συγκρούσεις και τον τραγικό επίλογο της κατάρρευσης του μετώπου, γραμμένη από τον πατέρα)– προσφέρει τις πολύτιμες πληροφορίες μιας ιστορικής πηγής και καταγράφει, με μεστό και άμεσο λόγο, αφηγηματική δεινότητα και συγκλονιστικές περιγραφές, τα βάσανα ενός νέου είκοσι δύο ετών ο οποίος βιώνει τον εφιάλτη του πολέμου που θα έχει ως αποτέλεσμα την εθνική συμφορά του 1922. Η Δίκη των Εξ –βασισμένη στα στενογραφημένα πρακτικά της εφημερίδας Πρωία και μονταρισμένη από τον γιο– παρουσιάζει, με τον ευσύνοπτο τρόπο ενός ιδιότυπου θεατρικού έργου, ένα από τα πιο δραματικά επεισόδια του Eθνικού Διχασμού: τη δίκη των οκτώ θεωρούμενων ως υπαιτίων της Καταστροφής ενώπιον έκτακτου στρατοδικείου (31 Οκτωβρίου-15 Νοεμβρίου 1922). Δυο έργα-ντοκουμέντα μιας τραγικής εποχής που σημάδεψε τη νεοελληνική ιστορία.

«Ο ιστορικός, που ζει με το στοχασμό, πρέπει απαραίτητα να έχει το πάθος της έρευνας, να διεισδύει στην ουσία των γεγονότων και να είναι σε θέση να ξεδιαλύνει το νόημά τους, τις αιτίες που τα προξένησαν, τη ροή τους και τα αποτελέσματά τους. Τα ίδια τα ιστορικά γεγονότα, όπως εξωτερικεύονται, δεν δείχνουν το νόημά τους, γιατί διαφορετικά δεν θα υπήρχε κίνητρο για την έρευνα. Πρέπει ακόμα, μέσα από μια σειρά τυχαία περιστατικά ή συμπτώσεις, να βρει τις αντικειμενικές νομοτέλειες της ιστορίας και να καταλήξει σε κρίσεις και συμπεράσματα. Επομένως, χωρίς τη βαθιά έρευνα, τη σύγκριση και αντιπαραβολή των γεγονότων, δεν μπορούμε να διακινδυνεύουμε τις κρίσεις μας, γιατί θα είναι οπωσδήποτε λαθεμένες. Αυτή τη μέθοδο έρευνας εφαρμόζει ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς».